Cái nhìn nghệ thuật độc đáo và kiểu kết cấu "người – ta – người ta" trong thơ chữ Hán Nguyễn Du

Tóm tắt

Bài viết này bàn về một số phương diện đặc sắc, độc đáo trong thơ chữ Hán Nguyễn Du có ý nghĩa như là những nhân tố quan trọng góp phần làm nên tầm khái quát hiện thực rộng lớn và độ sâu sắc của tư tưởng nhân văn Nguyễn Du: Cái nhìn nghệ thuật độc (riêng), quan niệm nghệ thuật khác lòng người ta về hiện thực và con người; cách tiếp cận đối tượng thẩm mỹ từ phương diện văn hóa tạo nên kiểu hiện thực văn hóa có khả năng khái quát cao và sức sống lâu bền; miêu tả gắn liền với triết luận, xúc cảm đi liền với đánh giá; đối tượng phản ánh được nhìn trong sự tham chiếu của bản chất vấn đề nối liền xưa với nay và với cả những dự cảm mai sau. Đặc biệt, với kiểu cấu trúc Người – Ta – Người ta và điểm nhìn con người trong những nghịch lý số phận ở giao điểm của trục lịch đại và đồng đại, Nguyễn Du tạo nên những hệ hình tượng con người nhân văn mang những nghịch lý nhân loại xuyên thời đại luôn cô đơn trên hành trình sống và đấu tranh để bảo vệ cái giá làm người, đối lập và trái ngược với những hệ thống cái xấu, cái ác, cái tha hóa luôn truy đuổi và tìm diệt những tinh hoa của con người, triệt tiêu quyền sống của con người; miêu tả hiện thực đấu tranh của con người trong những cái kết bi thảm của những số phận cá biệt nhưng lại làm bật lên chiến thắng của lý tưởng nhân văn mang tầm phổ quát của nhân loại, vượt qua mọi thời gian và không gian.