Nghiên cứu xây dựng phương pháp định tính nhanh một số glucocorticoid ngụy tạo trong thực phẩm chức năng hỗ trợ điều trị viêm, thấp khớp bằng kỹ thuật khối phổ

Tóm tắt

Các bệnh lý viêm khớp, thấp khớp, thoái hóa khớp đang gia tăng đột biến trong xã hội hiện đại. Có nhiều phương pháp điều trị và dùng thuốc khác nhau được áp dụng. Theo đó, xu hướng "trở lại với tự nhiên" đã tạo điều kiện cho thị trường thực phẩm chức năng có nguồn gốc thảo dược hỗ trợ điều trị viêm, thấp khớp ngày càng phát triển do hiệu quả và tính an toàn đã được chứng minh. Tuy nhiên, một số cơ sở sản xuất, mua bán thuốc Đông y không chân chính, đặc biệt các thuốc Đông y có nguồn gốc nhập khẩu đã sử dụng thành phần glucocorticoid để ngụy tạo vào các chế phẩm Đông dược, thực phẩm chức năng nhằm đánh lừa người bệnh về hiệu quả ban đầu nhưng để lại nhiều biến chứng và tác dụng phụ nguy hiểm đến tính mạng khi sử thời gian lâu hơn, tạo ra những gánh nặng to lớn cho người bệnh và ngành y tế. Việc trộn glucocorticoid không hợp pháp vào chế phẩm Đông dược ngày càng phổ biến, tinh vi và khó phát hiện do đặc điểm nền mẫu Đông dược phần lớn là chiết xuất của hỗn hợp nhiều chất phức tạp, đồng thời hàm lượng corticoid ngụy tạo thấp nên việc xác định sự ngụy tạo này gặp nhiều khó khăn. Hiện nay, chỉ có một vài nghiên cứu định tính, định lượng corticoid trong Đông dược bằng kỹ thuật sắc ký lớp mỏng, sắc ký lỏng hiệu năng cao ghép nối với đầu dò UV-Vis, định tính, định lượng một số glucocorticoid bằng phương pháp LC-MS/MS trong các nền mẫu khác nhau. Thêm vào đó, vẫn chưa có quy trình định tính nhanh và đồng thời các glucocorticoid trên nên mẫu phức tạp bằng phương pháp phân tích hiện đại với độ tin cậy, độ nhạy, độ chính xác cao được ghi nhận trong DĐVN5, Dược điển Anh 2017, USP 42. Do đó, việc xây dựng phương pháp phân tích bằng kỹ thuật khối phổ phun mẫu trực tiếp với độ nhạy, chọn lọc và chính xác cao để định tính nhanh, đồng thời 11 glucocorticoid (betamethason, dexamethason, dexamethason acetat, fluocinolon acetonid, metylprednisolon, prednisolon,  triamcinolon acetonid, clobetasol propionat, hydrocortison acetat, prednisolon acetat) ngụy tạo trong các chế phẩm Đông dược hỗ trợ điều trị viêm, thấp khớp là một yêu cầu rất cần thiết.

Đối tượng nghiên cứu

Mẫu dung dịch hỗn hợp chuẩn: Betamethasone (BMX), dexamethason (DXM), dexamethason acetat (DXA), fluocinolon acetonid (FLA), metylprednisolon (MPR), prednisolon (PRL),  triamcinolon acetonid (TCA), clobetasol propionat (CLP), hydrocortison acetat (HCA), prednisolon acetat (PRA). Mẫu chế phẩm Đông dược, thực phẩm chức năng hoặc hỗ trợ điều trị viêm, thấp khớp được thu mua trên địa bàn TP. Cần Thơ.

Phương pháp nghiên cứu

Hỗn hợp chuẩn của 11 glucocorticoid nghiên cứu được pha trong methanol ở nồng độ khoảng 500 ppb và bơm trực tiếp vào hệ thống khối phổ Xevo TQD, sử dụng chế độ Auto tune với công cụ Intelligent Start, trong phần mềm Masslynx 4.1 để tối ưu hóa  điều kiện khối phổ để thu được ion ban đầu ở chế độ MS-1 scan và tìm các phân mảnh ion đặc trưng ở chế độ Daughters scan và MS-2 scan, với cường độ tín hiệu tốt nhất nhằm xác nhận định tính các 11 glucocorticoid nghiên cứu đặc hiệu và nhạy nhất.

Kết luận

Nghiên cứu đã xây dựng thành công quy trình định tính nhanh, đồng thời 11 glucocorticoid ngụy tạo trong mẫu thực phẩm chức năng hỗ trợ điều viêm, thấp khớp bằng kỹ thuật khối phổ ba lần tứ cực, chế độ phun mẫu trực tiếp. Quy trình định tính này đã được thẩm định đạt yêu cầu theo hướng dẫn của EC-657/2002. Quy trình phân tích có tính chọn lọc, nhạy và tin cậy cao. Quy trình được ứng dụng vào thực tế để đánh giá chất lượng 45 mẫu thực phẩm chức năng hỗ trợ điều trị viêm, thấp khớp đang lưu hành trên thị trường TP. Cần Thơ. Kết quả phát hiện 37,7 %  mẫu dương tính với 1 trong 11 GC nghiên cứu; 26,6 % mẫu dương tính với dexamethason; 4,4 % mẫu dương tính với cả dexamethason và betamethason. Đặc biệt, 6 % mẫu dương tính là chế phẩm có số đăng ký, nguồn gốc trong nước.