Nghiên cứu xây dựng quy trình phân tích ketoconazol và climbazol trong một số sản phẩm dầu gội bằng HPLC

Tóm tắt

Ketoconazol (KCZ) và climbazol (CBZ) là hai hợp chất thuộc dẫn xuất imidazol có hoạt tính chống nấm, tác dụng trên nhiều loại nấm da, niêm mạc và nội tạng. Hai hợp chất này thường được lựa chọn và đưa vào trong các sản phẩm dầu gội đầu nhằm tăng khả năng sát khuẩn cũng như điều trị một số bệnh lý về da đầu, đồng thời CBZ còn đóng vai trò là chất bảo quản. Đã có những nghiên cứu ghi nhận về khả năng chống nấm của CBZ đơn độc hoặc trong dạng phối hợp với các hoạt chất chống nấm khác và một số tác dụng không mong muốn của nó, nhưng đến nay sản phẩm dầu gội đầu chứa thành phần CBZ vẫn được dùng với vai trò chất bảo quản trong mỹ phẩm nhưng không được quá 0,5%. Theo bản cập nhật của Uỷ ban Khoa học Mỹ phẩm ASEAN vào năm 2018, KCZ được liệt kê vào danh mục các chất bị cấm sử dụng trong mỹ phẩm (với Số tham chiếu là 1380 trong Phụ lục II, phần 1) và CBZ được liệt kê vào danh sách các chất bảo quản được phép sử dụng trong mỹ phẩm với mức giới hạn hàm lượng 0,5% (Số tham chiếu là 32 trong Phụ lục VI, phần 1). Do vậy nếu dầu gội đầu có chứa thành phần KCZ mà sản phẩm không được đăng kí dưới dạng thuốc thì không được phép lưu hành.

Với mục đích đảm bảo an toàn cho người sử dụng, đồng thời cung cấp thông tin và công cụ giúp các cơ quan có biện pháp quản lý phù hợp nhóm mặt hàng dầu gội, nghiên cứu này được tiến hành nhằm xây dựng quy trình phân tích ketoconazol và climbazol trong dầu gội đầu bằng HPLC.

Nguyên liệu

Chất đối chiếu: Ketoconazol (Viện Kiểm nghiệm thuốc TP. Hồ Chí Minh); climbazol (AK Scientific).

Trang thiết bị: Máy sắc ký lỏng Shimadzu LC - 2030C 3D; cân phân tích Mettler Toledo; máy lắc siêu âm, dụng cụ thủy tinh: bình định mức, cốc thủy tinh, đũa thủy tinh, bình cầu, ống đong, phễu lọc ...

Quy trình phân tích được khảo sát trên các nền mẫu mỹ phẩm là các dầu gội đầu biết trước thành phần do Công ty Cổ phần sao Thái Dương cung cấp gồm: Dầu gội dược liệu Thái Dương 3 hương lá và hương hoa không chứa cả KCZ và CBZ (ký hiệu là P₁ và P₂) và dầu gội dược liệu Thái Dương 3 hương lá và hương hoa không chứa KCZ và có chứa CBZ (ký hiệu là M₁ và M₂).

Phương pháp nghiên cứu

Khảo sát điều kiện xử lý mẫu: Chọn dung môi và phương pháp chiết sao cho chiết được hoàn toàn chất phân tích từ nền mẫu, loại bỏ tối đa ảnh hưởng của nền mẫu dựa vào: tính tan của chất phân tích, đặc điểm nền mẫu, phương pháp phân tích.

Khảo sát khả năng phân tích đồng thời KCZ và CBZ; xác định điều kiện sắc ký.

Thẩm định các phương pháp đã chọn về: Độ đặc hiệu, khoảng tuyến tính, độ lặp lại, độ chính xác trung gian, độ đúng, giới hạn phát hiện và giới hạn định lượng, khoảng xác định của phương pháp.

Các kết quả thực nghiệm được tính toán và xử lý thống kê trên Microsoft Excel với các hàm thống kê thông dụng.

Kết luận

Một quy trình cho phép phân tích đồng thời climbazol và ketoconazol trong dầu gội đầu bằng HPLC có quá trình xử lý mẫu đơn giản bằng chiết siêu âm với hỗn hợp methanol - dung dịch amoni acetat 0,5% (70 : 30) đã được thiết lập. Kết quả thẩm định tại giới hạn định lượng cho thấy với điều kiện phân tích này phương pháp có độ lặp lại cao, độ đúng tốt, khoảng tuyến tính đủ rộng và có giới hạn phát hiện tốt. Đã áp dụng phương pháp để phân tích 18 mẫu dầu gội đầu trên thị trường. Kết quả cho thấy có 6 mẫu chứa CBZ và 5 mẫu có chứa KCZ. Trong số các mẫu kiểm tra, 1 mẫu có hàm lượng CBZ không phù hợp với quy định của ASEAN, đồng thời không phù hợp với công bố trên bao bì sản phẩm và 3 mẫu dầu gội đầu có chứa KCZ nhưng không được đăng ký dưới dạng thuốc nên không đáp ứng yêu cầu của Hiệp định hệ thống hòa hợp ASEAN về quản lý mỹ phẩm. Hy vọng quy trình này có thể triển khai áp dụng được tại các đơn vị kiểm nghiệm mỹ phẩm trong kiểm soát chất lượng dầu gội đầu.