Nghiên cứu định lượng đồng thời một số glucocorticoid trộn trái phép trong chế phẩm Đông dược bằng sắc ký lớp mỏng hiệu năng cao

Tóm tắt

Hiện nay, phương pháp sắc ký lớp mỏng (TLC) được xem là phương pháp sàng lọc đơn giản, phổ biến nhất để phát hiện các thuốc hóa dược trộn trái phép trong nền mẫu Đông dược; nhưng độ đặc hiệu chưa cao và không định lượng được. Phương pháp sắc ký lớp mỏng hiệu năng cao (HPTLC) là kỹ thuật tiến tiến của TLC, trong đó, vết sắc ký được phát hiện bằng quét phổ hấp thụ UV. Nhờ đó, HPTLC không chỉ dừng lại ở định tính như TLC, mà còn được dùng để định lượng thông qua diện tích pic sắc ký thu được, như với sắc ký lỏng hiệu năng cao, detector UV (HPLC-UV). Bên cạnh đó, các thông số của quá trình phân tích được ghi lại và kiểm soát chặt chẽ. Các bước được tiến hành bằng thiết bị tự động hoặc bán tự động, giảm thiểu tối đa sai số có thể gặp trong quá trình phân tích, như tiêm mẫu (tiêm tự động với thể tích chính xác), khai triển (nhiệt độ, độ ẩm và thời gian bão hoà dung môi được kiểm soát), nhận diện vết bằng hấp thụ UV-VIS, cho pic sắc ký có R_f và diện tích pic lặp lại. Ưu điểm vượt trội của HPTLC so với TLC là khả năng định lượng, và độ đặc hiệu của phép định tính cao hơn, do việc định tính ngoài dựa vào R_f, còn phải xét đến độ tinh khiết pic sắc ký HPTLC và hệ số chồng phổ của pic trong mẫu thử so với mẫu chuẩn (tương tự với HPLC).

            Phát hiện glucocorticoid trộn trái phép trong chế phẩm Đông dược hỗ trợ điều trị bệnh xương khớp đã có nhiều công bố trên nhiều phương pháp khác nhau như TLC, HPLC, LC-MS/MS...; trong đó, các nghiên cứu bằng TLC chỉ mới dừng lại ở định tính, mà chưa có nghiên cứu nào định lượng đồng thời dexamethason acetat (DEXA), betamethason (BETA), hydrocortison acetat (HYDRO), prednison (PRED), prednisolon (PREL) trong Đông dược bằng HPTLC. Do đó, đề tài đã xây dựng phương pháp HPTLC định lượng đồng thời 5 hoạt chất nhóm glucocorticoid trộn trái phép trong Đông dược và áp dụng trên số lượng mẫu lớn.

Nguyên vật liệu và thiết bị

            - Chất chuẩn: Chất chuẩn Quốc gia, được mua từ Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương

            - Hóa chất, dụng cụ: Methanol, ethyl acetat, cloroform, ethanol, và các dung môi hữu cơ đạt độ tinh khiết phân tích. Bản mỏng TLC silica gel 60 F254 của hãng Merck (Đức).

            - Thiết bị: Hệ thống sắc kí lớp mỏng hiệu năng cao HPTLC CAMAG, CAT No 027.6200 (Thụy Sỹ)

            Phương pháp nghiên cứu

            - Khảo sát và lựa chọn điều kiện sắc ký

            - Quy trình xử lí mẫu

            - Thẩm định phương pháp

            Kết luận

            Nghiên cứu đã xây dựng được phương pháp HPTLC định tính và định lượng đồng thời 5 hoạt chất thuộc nhóm glucocorticoid thường dễ trộn trái phép trong chế phẩm Đông dược. Mẫu thử được xử lý nhanh, đơn giản. Phương pháp phân tích có tính đặc hiệu cao trên 3 nền mẫu điều trị và hỗ trợ điều trị các bệnh xương khớp, giới hạn định lượng (60-360 ng/vết), đáp ứng yêu cầu của AOAC 2016. Phương pháp có tính khả thi cao với yêu cầu ứng dụng phân tích số lượng mẫu thực lớn lưu hành trên thị trường. Nghiên cứu đã phát hiện 3 trong 119 mẫu chế phẩm dương tính với dexamethason acetat (0,56-0,93 mg/liều).