Một số hợp chất phân lập từ lá cây dây lửa ít gân (Rourea oligophlebia Merr.)
Tóm tắt
Cây dây lửa ít gân (người Thái gọi là mú từn) có tên khoa học là Rourea oligophlebia Merr., thuộc chi Dây khế Rourea, họ Dây trường điều (Connaraceae) bao gồm khoảng 100 loài ở châu Á và Nam Mỹ. Tại Việt Nam, chi Rourea đã tìm thấy 7 loài phân bố tại các vùng rừng núi các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Trị. Trong đó, cây dây lửa ít gân có dạng dây leo thân gỗ, trên thế giới hiện nay mới chỉ tìm thấy loài cây này tại Việt Nam và Malaysia. Các nghiên cứu hóa học về chi Rourea trên thế giới cho thấy có chứa các hợp chất flavonoid, triterpen, coumarin, quinon. Những loài thuộc chi Rourea thể hiện một số hoạt tính sinh học đáng quan tâm như kháng khuẩn, chống viêm, chống oxy hoá, chống tiểu đường, và chống sốt rét ...
Theo Y học cổ truyền, cây dây lửa ít gân (Rourea oligophlebia) có hoạt tính kháng sinh và được sử dụng để điều trị các trường hợp chảy máu, gãy xương. Gần đây dây lửa ít gân được sử dụng để tăng cường sinh lý. Tại Việt Nam, mới chỉ có một nghiên cứu của TS. Đỗ Ngọc Đài về thành phần hóa học tinh dầu cây Rourea oligophlebia thu hái ở Quế Phong, Nghệ An. Hàm lượng tinh dầu thu được từ lá và rễ cây R. oligophlebia tương ứng là 0,07 và 0,05%. Các thành phần chính của tinh dầu lá và rễ là nerolidol, spathulenol, myrcen và neral. Cây dây lửa ít gân hiện nay đang được trồng với quy mô lớn ở Nghệ An nhằm cung cấp nguồn dược liệu cho sản xuất thuốc và thực phẩm chức năng. Nghiên cứu thực hiện việc phân lập một số hợp chất từ lá cây dây lửa ít gân thu hái tại Vườn Quốc gia Bến En, tỉnh Thanh Hóa.
Nguyên liệu và phương pháp nghiên cứu
Mẫu thực vật được thu tại Vườn Quốc gia Bến En, tỉnh Thanh Hóa vào tháng 10/2018. Mẫu thực vật được giám định tên khoa học là Rourea oligophlebia Merr., thuộc chi Dây khế Rourea, họ Dây trường điều (Connariaceae).
Hóa chất, dung môi, máy móc, trang thiết bị
Dung môi, hóa chất dùng để chiết xuất và phân lập gồm n-hexan, ethyl acetat, methanol, dicloromethan đạt tiêu chuẩn thí nghiệm.
Tiến hành thực hiện sắc ký cột; sắc ký lớp mỏng; Phổ cộng hưởng từ hạt nhân (1H-NMR,13C-NMR, DEPT); Phổ khối lượng (ESI-MS).
Kết luận
Từ cặn chiết n-hexan và ethyl acetat của cây dây lửa ít gân (R. oligophlebia Merr.), bước đầu đã phân lập và xác định cấu trúc được 3 hợp chất bao gồm phytol (1), 3β-hydroxystigmast-5-en-7-on (2) và 3β,16α,17-trihydroxy-ent-kauran (3). Đây là các hợp chất lần đầu tiên được phân lập từ chi Rourea. Các nghiên cứu về thành phần hóa học cũng như hoạt tính sinh học của loài này sẽ tiếp tục được nghiên cứu trong thời gian tới.
