Định lượng saponin tổng số trong dược liệu thân rễ bảy lá một hoa (Paris polyphylla var. chinensis) thu hái ở Việt Nam bằng phương pháp đo quang

Tóm tắt

            Bảy lá một hoa có tên khoa học là Paris polyphylla var. chinensis, thuộc họ Trọng lâu (Trilliaceae). Trong y học cổ truyền Việt Nam, thân rễ bảy lá một hoa được dùng để chữa sốt, sốt rét cơn, ho lao, mụn lở, nhọt... Các nghiên cứu dược lý hiện đại trên thế giới chứng minh bảy lá một hoa có tác dụng trong phòng hỗ trợ điều trị ung thư, tác dụng giảm đau, an thần... Thành phần hóa học chính của bảy lá một hoa phần lớn thuộc nhóm saponin. Hiện nay, dược liệu Bảy lá một hoa vẫn chưa được nghiên cứu để đưa vào Dược điển Việt Nam V. Bảy lá một hoa chỉ có chuyên luận trong Dược điển Trung Quốc 2015, tuy nhiên việc mua chất chuẩn có giá thành cao và sử dụng phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao không phải phòng thí nghiệm nào cũng có điều kiện để thực hiện được. Để đảm bảo công tác kiểm tra, đánh giá chất lượng dược liệu và sản phẩm có nguồn gốc từ dược liệu này, nhóm nghiên cứu đề xuất phương pháp có thể thực hiện đơn giản hơn và dễ áp dụng triển khai trong các phòng thí nghiệm phân tích-kiểm nghiệm trong nước đó là định lượng saponin tổng số bằng phương pháp đo quang có dùng chất đối chiếu diosgenin để thực hiện phản ứng tạo màu đảm bảo độ đúng, độ chính xác, độ lặp lại đáp ứng các yêu cầu của phương pháp phân tích.

            Nguyên liệu

            Phần thân rễ của bảy lá một hoa được thu  hái từ một số vùng ở trong nước như: Lào Cai, Nghệ An, Lai Châu...

Phương pháp nghiên cứu

- Nguyên tắc: Hàm lượng saponin toàn phần được tính theo diosgenin, dựa vào phản ứng Rosenthaler.

- Thẩm định phương pháp: Thẩm định các chỉ tiêu: khoảng tuyến tính, độ lặp lại, độ đúng.

            Kết quả

Nghiên cứu đã phát triển phương pháp quang phổ hấp thụ khả kiến đo sản phẩm của phản ứng tạo màu giữa các saponin với thuốc thử vanillin/acid percloric để định lượng saponin toàn phần tính theo diosgenin trong bảy lá một hoa với hệ số tương quan r² = 0,9997, độ lặp lại RSD = 1,22% và độ đúng 97,00-101,70%, thời gian phân tích nhanh, dễ dàng ứng dụng để kiểm tra chất lượng dược liệu. Áp dụng phương pháp này để định lượng một số mẫu thân rễ bảy lá một hoa thu ở một số tỉnh Lào Cai, Cao Bằng, Lai Châu, Nghệ An, kết quả theo tính toán cho thấy đạt hàm lượng saponin tổng số giao động từ 4,88-8,43% tính theo dược liệu khô kiệt.