“Cái đó có nên được coi là đối tượng nghiên cứu của khoa học?”: Định kiến và diện mạo của ma thuật trong nghiên cứu ở Việt Nam

Tóm tắt

Ma thuật là một từ khóa tạo nên nhiều cảm xúc trái
chiều, vừa khiến tò mò, thích thú, lại vừa gây e sợ, dè chừng.
Trong ý niệm của nhiều người Việt, cái gọi là ma thuật liên
quan đến những phép thuật kỳ lạ, vừa huyền bí đáng sợ
nhưng cũng vừa hiệu quả đến thần kỳ. Gắn với ma thuật là sự
hình dung về các phép/thuật phù thủy, các thầy pháp với
quyền năng đặc biệt và đôi khi, là tà đạo. Bài viết này, thông
qua việc phân tích những nghiên cứu về ma thuật sẽ nhằm
hướng đến việc lý giải những ấn tượng và hình dung này,
đồng thời cho thấy diện mạo đa dạng của ma thuật trong
nghiên cứu ở Việt Nam. Vẫn là thực hành ma thuật đó nhưng
khi thì được dán nhãn với nhiều định kiến (mê tín, lừa bịp),
lúc lại hàm chứa đặc trưng mang tính bản sắc của văn hóa
truyền thống dân tộc. Có thể nhận thấy, ý niệm về ma thuật
trong nghiên cứu ở Việt Nam là một ý niệm nhân tạo và được
kiến tạo, tùy thuộc nhiều vào tính chủ quan của nhà nghiên
cứu và những tác động của một bối cảnh văn hóa xã hội,
khuynh hướng nghiên cứu cụ thể mà họ chịu ảnh hưởng.