Vấn đề và hiện trạng nghiên cứu Phật giáo Nhật Bản

Tóm tắt

Lịch sử nghiên cứu Phật giáo của Nhật Bản chịu ảnh
hưởng của nhiều nhân tố lịch sử. Phật giáo truyền vào Nhật Bản
vào thời kỳ Nam Bắc triều của Trung Quốc, giai đoạn này chú
trọng việc học tập giáo lý và giảng kinh, vì thế việc nghiên cứu
Phật giáo Nhật Bản tập trung vào truyền thống nghiên cứu tư
tưởng và giáo lý. Cho đến thời kỳ cận đại thì cùng với việc tiếp
thu nền tảng cơ bản phương pháp nghiên cứu Văn hiến học thì
khuynh hướng này mới càng được nhấn mạnh. Nghiên cứu văn
hiến đã trở thành nội dung chủ đạo trong học giới Phật giáo
Nhật Bản. Đối tượng nghiên cứu cũng được giới hạn bởi các tác
phẩm học thuật giáo lý nhưng việc nghiên cứu các tác phẩm
truyền thuyết Phật giáo dân gian, những bài waka, những tác
phẩm văn học chịu ảnh hưởng của Phật giáo thì lại ít được
nghiên cứu.
Các học giả rất chú tâm tới việc nghiên cứu những tác gia
nhưng về đối tượng tiếp nhận các sáng tác đó thì gần như chưa
quan tâm đến. Nhật Bản từ trước tới nay bảo tồn được rất nhiều
tư liệu chép tay. Tuy các sách vở, tùng thư được xuất bản rất
nhiều nhưng vẫn có nhiều tác phẩm luận nghĩa, thuyết pháp vẫn
chưa được in ấn. Hiện nay, tuy đã có rất nhiều công tác thúc
đẩy việc số hóa các tư liệu chép tay nhưng nghiên cứu các văn
bản chép tay này vẫn là một vấn đề khó thực hiện.
Cũng có không ít học giả nước ngoài nghiên cứu Phật giáo Nhật
Bản, nhưng những học giả trong nước lại thường bỏ qua các
* Khoa Xã hội và Nhân văn, Đại học Tokyo.
Bài viết được đăng trên Fo Guang Journal of Buddhist Studies năm 2015, số 1, tr.
145-168 với tiêu đề “The State of the Field and Several Issues to be Resolved in the
Study of Japanese Buddhism”.
97 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 12 - 2017
thành quả nghiên cứu đó, đây là một điều rất cần phải cải thiện.
Sự phân định thời đại lịch sử của Nhật Bản không quá minh xác,
vả lại mỗi một thời đại lại có sự chú trọng khác nhau. Trên thực
tế thì các học giả nghiên cứu Phật giáo Nhật Bản tập trung mối
quan tâm vào thời kỳ Trung đại và Cận đại là chủ yếu. Hy vọng
các học giả trong tương lai sẽ tập trung nhiều hơn vào Phật
giáo Nhật Bản thời kỳ Cổ đại và Cận thế.
Dẫu nói rằng các nghiên cứu về giáo lý chiếm vị thế chủ đạo
trong nghiên cứu Phật giáo của Nhật Bản nhưng luận nghĩa,
thuyết pháp, đặc biệt là trước thời điểm hình thành tông phái từ
thời Insei đến Kamakura vẫn là một khoảng trống trong nghiên
cứu. Nếu coi Phật giáo chia thành “Học” và “Hành” thì mối
quan tâm của các học giả đối với vấn đề “Hành” là quá ít. Đây
có thể chính là một đặc điểm lịch sử quan trọng của Phật giáo
Nhật Bản, đó cũng là một vấn đề nghiên cứu quan trọng và cũng
là một khâu đột phá của hiện tại.