Nội dung của bộ Tam phủ trong tư liệu Phương Tây và tư liệu Quốc ngữ thời kỳ sớm

Abstract

Từ kết quả nghiên cứu theo hướng tiếp cận văn hóa sử
(historical anthropology/nhân loại học lịch sử) trong nhiều năm
qua về hệ thống Tam Phủ - Tứ Phủ gắn với vũ trụ quan của người
Việt, chúng tôi đã đi đến nhận thức về vị trí quan yếu trong chủ đề
này của nguồn tư liệu Phương Tây và tư liệu Quốc ngữ thời kỳ sớm
[Chu Xuân Giao 2010a, 2015a, 2015b]. “Thời kỳ sớm” được tính
từ khoảng giữa thế kỷ XVII đến giữa thế kỷ XIX, và trước năm
1858. Nếu như thuật ngữ Bà chúa Liễu Hạnh - vị thần thường được
xem là thuộc về thiên phủ - chính thức xuất hiện trong tư liệu quan
phương của Phương Tây vào các thập niên 1820-1840, mà khâu
chuẩn bị cơ sở được diễn ra bắt đầu từ thập niên 1750, thì đặc
biệt thú vị, ghi chép về các phủ trong bộ Tam Phủ (Thiên Phủ,
Địa Phủ, Thủy Phủ) lại xuất hiện rất sớm, gắn ngay với những ấn
phẩm đầu thập niên 1650 của giáo sĩ Đắc Lộ. Bài viết này khảo
sát về kết cấu và nội dung của bộ Tam Phủ trong mảng tư liệu
Phương Tây và Quốc ngữ thời kỳ sớm, mà trọng tâm là các tác
phẩm của nhóm Đắc Lộ (khoảng giữa thế kỷ XVII), nhóm Thecla
(giữa thế kỷ XVIII), và kết thúc với bộ đại từ điển về tôn giáo thế
giới xuất bản ở Châu Âu vào nửa cuối thế kỷ XIX.