Phạm Nguyễn Du: Lý tưởng và ảo tưởng

Tóm tắt

     Bài viết tập trung tìm hiểu quan điểm chính trị của Phạm Nguyễn Du (1740-1786) qua những lựa chọn trong cuộc đời ông và tư tưởng mà ông bộc lộ trong các trước tác Độc sử si tưởng, Luận ngữ ngu án, Nam hành ký đắc tập, Hầu Thạch Động thi tập, Thạch Động văn sao… Chỉ ra ảnh hưởng sâu sắc của tư tưởng trung quân và chủ trương “đức trị” của Nho giáo tới vị trí thức này, ngay cả khi bối cảnh chính trị - xã hội phức tạp của Việt Nam ở thế kỷ XVIII đã khiến lý tưởng của ông ít nhiều rạn nứt, bài viết cho rằng kết cục bất hạnh của Phạm Nguyễn Du là nỗ lực trong vô vọng của một kẻ sĩ có nhân cách nhưng tầm nhìn bị hạn chế để nhận ra bản chất không tưởng và sự thiếu hợp lý của học thuyết Nho giáo.