Án Nại Nguyễn Hanh/Án Nại Nguyễn Hanh
Tóm tắt
Nguyễn Hanh (1819-1885), người làng Nại Hiên (nay thuộc phường Khuê Trung, quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng), làm quan đến chức Án sát sứ tỉnh Nghệ An, nên còn được gọi là Án Nại. Con đường làm quan của Nguyễn Hanh trải quan lắm nỗi gian truân. Ông từng bị vua Tự Đức cách chức, chỉ còn cho giữ cái hàm cử nhân về nguyên quán, vì đã tỏ thái độ chần chừ trong lúc đàn áp cuộc nổi dậy của văn thân Nghệ Tĩnh dưới quyền lãnh đạo của Trần Tấn và Đặng Như Mai vào năm 1874.
Sau khi Kinh Thành Huế thất thủ vào năm 1885, dù đã nghỉ hưu, Nguyễn Hanh vẫn hăng hái tham gia phong trào Cần Vương tại quê nhà. Ông bị giết trong khi huy động dân binh bao vây cô lập xứ đạo Phú Thượng, Đà Nẵng. Cho đến nay, vẫn còn nhiều tư liệu ghi chép khác nhau về cái chết của Nguyễn Hanh. Nhưng dù bằng nguyên nhân đưa đến cái chết thế nào, Nguyễn Hanh cũng đã hy sinh vì đại cuộc Cần Vương do sĩ phu và văn thân cả nước phát động chống lại sự xâm lược của thực dân Pháp.
ABSTRACT
Nguyễn Hanh (1819-1885) came from Nại Hiên village (now Khuê Trung ward, Cẩm Lệ district, Đà Nẵng city). He assumed high-rank position in the administration of the Nguyễn Dynasty and was once the “Án sát sứ” [royal-authorized judge] of Nghệ An province. This is why he was also named “Án Nại”. His career as a mandarin underwent a lot of harship. He was dismissed by King Tự Đức and sent back to his village, lelf with only his degree “cử nhân” [Similar to BA degree today] in 1874 because of his hesitation in the efforts to suppress the uprising of the learned faction of Nghệ Tĩnh province led by Trần Tấn and Đặng Như Mai.
After the royal citadel in Huế was captured by the French in 1885, though he had retired, Nguyễn Hanh still enthusiastically joined in the “Cần Vương” movement [movement for the support of the royal power] at his village. He was killed while deploying regular and militia forces to besiege the Catholic parish Phú Thượng in Đà Nẵng. Up to the present one still find disagreements in historical documents regarding his death. Whatever the cause might be, Nguyễn Hanh is recognized as a martyr for the great cause of the “Cần Vương” movement started by Confucianists and the learned class against the French invasion.
