Hai cha con họ Đặng và lịch học Việt Nam xưa/The Đặng Father and Son and Old Vietnamese Calendrical System

Tóm tắt

Dòng họ Đặng ở Ứng Hòa, Hà Tây có 2 người được sử sách nhắc đến vì công lao to lớn của họ đối với nền Lịch học nước nhà, đó là Đặng Nhữ Lâm và con là Đặng Lộ.

Trong chuyến đi sứ sang Trung Quốc vào năm 1301, Đặng Nhữ Lâm đã vẽ trộm bản đồ cung cấm của nhà Nguyên, mua giấu địa đồ, cấm thư, sao chép văn thư bàn chuyện đánh Giao Chỉ… Việc bại lộ, ông bị đuổi về nước. Tuy vậy, Đặng Nhữ Lâm đã kịp học được phép làm lịch mới của nhà Nguyên rồi đem áp dụng vào lịch pháp nước ta, khiến cho lịch Việt Nam lại giống lịch Trung Quốc muộn nhất cũng là từ năm Bính Ngọ - 1306 và trở nên chính xác hơn trước. Nối nghiệp cha, Đặng Lộ trở thành một vị lịch quan nổi tiếng với nhiều đóng góp về thiên văn và lịch pháp được chính sử ghi nhận.

ABSTRACT

Two figures of the Đặng family in Ứng Hòa, Hà Tây who were mentioned in history for their great merit in national calendrical calculations are Đặng Nhữ Lâm and his son, Đặng Lộ.

During the diplomatic mission to China in 1301, Đặng Nhữ Lâm has furtively drawn the map of the Yuan dynasty’s palaces, bought topographic maps and forbidden books, copied  documents discussing on launching attack on Giao Chỉ... Then, his task was discovered and he was expelled. However, Đặng Nhữ Lâm quickly learnt the new calendrical system of the Yuan dynasty and applied it to Vietnamese calendrical calculations, which made it the same as Chinese calendar in the year of the horse, 1306 at the latest and more accurate than before. Succeeding his father, Đặng Lộ became a well-known calendrical astronomer with a lot of contributions to astronomy and calendrical calculations recorded in history.