Từ sông An Cựu đến sông Lợi Nông: Một điểm son trong công tác thủy lợi triều Nguyễn./From An Cựu to Lợi Nông River: An outstanding point in irrigation under the Nguyễn Dynasty.

Tóm tắt

Trong số các con sông ở khu vực Huế và phụ cận, sông An Cựu có một lịch sử hình thành và phát triển hết sức đặc biệt, ngay cả tên gọi của dòng sông với 12 cái tên cũng là một hiện tượng vô cùng hy hữu. Không những thế, từ Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị đến Tự Đức, các vua đầu triều Nguyễn thường xuyên thể hiện sự quan tâm chăm lo công tác thủy lợi và gắn bó mật thiết với con sông, cả trong sản xuất và sinh hoạt đời sống, suốt thời gian trị vì của mình. Tâm huyết, công sức và sự gắn bó tinh thần với dòng sông An Cựu của 4 vị vua đầu triều Nguyễn là một điểm son trong công tác thủy lợi ở vùng kinh kỳ; nhưng đến năm 1885, kinh đô Huế thất thủ, chủ quyền độc lập dân tộc không còn, số phận của dòng sông An Cựu cũng bước sang một ngả rẽ khác. Dưới chế độ thuộc địa, dù chính quyền Bảo hộ vẫn tiếp tục công việc chỉnh trang, đắp đập xây cống ngăn mặn..., dòng sông An Cựu vẫn bước vào thời kỳ suy thoái do không còn được ưu tiên quan tâm chăm nom ở tầm quốc gia như trước.
ABSTRACT
FROM AN CỰU TO LỢI NÔNG RIVER: AN OUTSTANDING POINT IN IRRIGATION UNDER THE NGUYỄN DYNASTY
Among the rivers in Huế and the surrounding areas, An Cựu River has a very special history of formation and development, even 12 names of the river is a very rare phenomenon. Moreover, under the reigns of Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị and Tự Đức, these kings often took care of irrigation work and closely associated with the river, both in production and life, during their reigns.The enthusiasm, efforts and the spiritual attachment to An Cựu River of 4 early kings of the Nguyễn Dynasty are an outstanding point in irrigation work in the capital city; but in 1885, after the fall of the capital city of Huế and the loss of national sovereignty, the fate of An Cựu River also changes.Under the colonial regime, although the French protectorate in Annam continued to renew, build dams and drainpipes to prevent saline water, An Cựu river has still degraded because it was no longer given priority to be taken care at the national level as before.