Hoàng giáp Trần Đức Mậu - Tài năng và bất hạnh.

Tóm tắt

Là một trong hai vị Hoàng giáp của xã Ích Hậu (huyện Lộc Hà, Hà Tĩnh), Trần Đức Mậu vốn con cháu hoàng tộc nhà Trần từ Thiên Trường (Nam Định) di cư vào Nghệ Tĩnh, cũng nằm trong số 7 người đạt được học vị đại khoa từ Hoàng giáp trở lên của xứ Nghệ tính từ khi có khoa cử đến năm ông thi đỗ (1472). Cũng như rất nhiều danh sĩ có tên tuổi trong khoa bảng nhưng tài liệu về họ hầu hết thất truyền, việc phục dựng một số nét về tính cách con người và văn nghiệp của họ phải sử dụng phương pháp bổ túc giữa tư liệu thành văn với gia phả và truyền thuyết khai thác tại địa phương. Thông qua phương pháp này, có thể tìm thấy ở Trần Đức Mậu một cá tính cứng cỏi, một xu hướng ngả về tam giáo đồng nguyên chứ không tôn Nho triệt để, vì thế ông trở thành cô đơn giữa triều đình Lê Thánh Tông và phải thoái lui khá sớm, mặc dù được nhà vua trọng dụng. Quãng đời cuối của ông vẫn còn đặt ra nhiều dấu hỏi và việc con cháu ông phải đổi sang họ Nguyễn để tránh vạ diệt tộc còn là một nghi vấn chưa có cách gì làm sáng tỏ.
ABSTRACT
SECOND-RANK DOCTOR TRẦN ĐỨC MẬU – A TALENTED AND UNLUCKY FIGURE
As one of the two second-rank doctors coming from Ích Hậu commune (Lộc Hà district, Hà Tĩnh province), Trần Đức Mậu was a descendant of the Trần royal family emigrating to Nghệ Tĩnh from Thiên Trường (Nam Định). He was among the seven Nghệ Tĩnh persons who graduated from the pre-court competition-examination from the beginning of the system of former competition-examinations until the year of his graduation (1472). With famous scholars whose histories have not been known, the method of finding some features of their personalities and literary career must depend on family annals combined with local legends. Through this method, Trần Đức Mậu appeared to have a firm character with the trend toward the principle of the “Triple religion” (Three teachings are of the same source), not adoring Confucianism absolutely; thus, he became lonely in the court of King Lê Thánh Tông and had to retire quite early despite his being appointed to important posts. There are still many questions about the end of his life time and the reason why his descendants had to change to the family name of Nguyễn to avoid the risk of familial extermination which have not been clarified yet.