Thiên hạ vi công: Đọc lại Tân đính luân lý giáo khoa thư trên bối cảnh Đông Á đầu thế kỷ 20/“All under heaven belongs to the public”: Rereading Tân đính luân lý giáo khoa thư in the East Asian context of the early twentieth century
Tóm tắt
Bài viết tập trung khảo sát một tập hợp văn bản về luận thuyết luân lý mới, chủ yếu dựa trên giá các trị đạo đức Nho giáo đã được điều chỉnh nhằm đáp ứng hiệu quả hơn với những chuyển biến chính trị, xã hội, văn hóa đặc thù của Đông Á trong tiếp xúc với phương Tây. Phát khởi từ Nhật Bản và được định danh là Rinrigaku 倫理學 (Luân lý học), luận thuyết này được lưu truyền sang Trung Quốc rồi đến Việt Nam vào đầu thế kỷ 20. Dựa trên tiếp cận so sánh và liên ngành, bài viết xem xét lại sự chuyển hoán văn hóa (transculturation) của luận thuyết luân lý qua trường hợp sách Tân đính luân lý giáo khoa thư 新訂倫理教科書 do Đông Kinh Nghĩa Thục xuất bản năm 1907. Nghiên cứu trường hợp này là cơ sở để hiểu rõ hơn sự phát triển của tư tưởng luân lý ở Việt Nam trong những thập niên 1920 và 1930 tiếp theo sau đó.
ABSTRACT
“ALL UNDER HEAVEN BELONGS TO THE PUBLIC”:
REREADING TÂN ĐÍNH LUÂN LÝ GIÁO KHOA THƯ IN THE EAST ASIAN CONTEXT OF THE EARLY TWENTIETH CENTURY
This paper focuses on a corpus of texts about a new theory of ethics mainly based on Confucian moral values but adjusted accordingly to suit political, social and cultural changes of transitional East Asia in its contact with the West. Originated from Japan and named as Rinrigaku
倫理學 (Ethics), this theory was introduced first to China, and later to Vietnam at the beginning of the 20th century. By utilizing comparative and interdisciplinary approaches, this research examines the transculturation of ethics in East Asia through the specific case of a textbook entitled Tân đính luân lý giáo khoa thư 新訂倫理教科書 (Newly Revised Textbook of Ethics), published in Vietnam in 1907. This approach offers not only a new interpretation of a major intellectual movement in Vietnam, but also a new perspective on the transmission, translation, and adaptation of theories/texts in national and transnational contexts in early twentieth-century East Asia.
