Tản mạn về “16 chữ vàng” của “cụ Hoàng”/Some thoughts on “16 golden words” of “Dr. Hoàng”
Tóm tắt
Về bài “Tứ tôn châm” [Bốn điều răn cần đề cao] của cụ Nguyễn Khắc Niêm, những năm vừa qua, đã có nhiều bài bình luận trên báo chí; như tác giả Cam Ly đã viết trên báo Phụ nữ thủ đô năm 2006: “Mười sáu chữ vàng của cụ Hoàng giáp Nguyễn Khắc Niêm là chuyện của ngót một trăm năm trước, thời vua Thành Thái, nay vẫn còn nguyên giá trị, ý nghĩa giáo dục nhân sinh sâu sắc và lay động tâm can tất thảy những ai vì sự trường tồn của dân tộc”. Bài viết của tác giả Nguyễn Khắc Dương đề cập một khía cạnh khác: Tác giả cho rằng, nội dung 4 câu ấy tự nó chẳng có gì là độc đáo lắm, ai cũng hiểu; vấn đề là hoàn cảnh ra đời “Tứ tôn châm” - cái “duyên” gặp gỡ giữa một Nho sĩ trẻ măng ở một vùng quê xa với vua Thành Thái nói riêng và suy rộng ra là mối quan hệ giữa người trí thức-nhà cầm quyền. Mối quan hệ ấy chỉ có kết quả khi cả hai đều có nhân cách - người trí thức phải có dũng khí dám nói sự thật và nhà cầm quyền thì phải khiêm tốn, lắng nghe.
ABSTRACT
In the last few years, there have been some commentaries on newspapers and magazines about “Tứ tôn châm” (Four commendments need to be respected) of Dr. Nguyễn Khắc Niêm; the author Cam Ly wrote in Phụ nữ thủ đô newspaper in 2006: “Although Sixteen golden words of Dr. Nguyễn Khắc Niêm was the matter of about a hundred years ago, under the reign of Emperor Thành Thái, their values still remain, and their deep educational significance still stirs the hearts of those who take interest in the fate of their country”. An article by Nguyễn Khắc Dương refers to another aspect: The author argues that the content of these four verses itself is simple to understand and not too unique, the worthiness is the historical context of “Tứ tôn châm” - the “predestined affinity” between a young Confucian student in a remote rural area and Emperor Thành Thái in particular, and the relationship between the intellectuals and the authorities in general. That relationship only has good results when both sides have human dignity - the intellectuals dare to tell the truth, and the authorities should be modest and attentive.
