HÀNH VI NGÔN NGỮ TRÁCH TRONG TIẾNG VIỆT

DOI: 10.18173/2354-1067.2020-0056

Tóm tắt

Mỗi hành vi ngôn ngữ đều có thể sử dụng một cách trực tiếp hoặc gián tiếp tùy thuộc vào mục đích của người nói. Các hành vi ngôn ngữ gián tiếp có thể được sử dụng linh hoạt theo ý định, mục đích của người sử dụng và một số hành vi gián tiếp khi được sử dụng thì lịch sự hơn so với hành vi đó ở dạng trực tiếp. Đây là những lợi thế của các hành vi ngôn ngữ gián tiếp. Việc thực hiện gián tiếp mỗi hành vi ngôn ngữ đều có những cách thức riêng, biểu đạt những ý nghĩa và giá trị riêng, không giống nhau nên cần được nghiên cứu đầy đủ để có thể có đánh giá đúng về hành vi. Dựa trên kết quả khảo sát 647 hành vi ngôn ngữ trách, trong đó có 448 hành vi trách gián tiếp trong tiếng Việt trên ba khối ngữ liệu: tác phẩm văn học, hội thoại ghi chép hằng ngày, hội thoại ghi âm trong trường học, chúng tôi phân loại, chỉ ra các dạng gián tiếp của hành vi ngôn ngữ trách (gọi tắt là hành vi trách), cũng như tác dụng, ý nghĩa của chúng trong việc biểu thị nội dung trách và thái độ của người sử dụng. Nghiên cứu này hy vọng sẽ đóng góp thiết thực cho việc nghiên cứu các hành vi ngôn ngữ tiếng Việt, là một nguồn dữ liệu phục vụ nghiên cứu và học tập và là những gợi ý hữu ích có thể ứng dụng trong hoạt động giao tiếp của cộng đồng.