Diện mạo sách giáo khoa Hán Nôm trong giáo dục Nho học cải lương thời Pháp thuộc/Aspect of Sino-Nôm Textbooks in the Reforming Confucian Education During the French Domination

Tóm tắt

Năm 1906, chính quyền bảo hộ Pháp tiến hành cuộc cải cách giáo dục lần thứ nhất ở Việt Nam, chia nền giáo dục nước ta thành hai hệ thống song song tồn tại: hệ thống giáo dục Nho học cải lương và hệ thống giáo dục Pháp-Việt. Hệ thống giáo dục Nho học cải lương chính là sự cải tiến nền giáo dục Nho học truyền thống tồn tại gần 1.000 năm ở nước ta. Sự biến chuyển từ giáo dục Nho học truyền thống sang giáo dục Nho học cải lương đã kéo theo những thay đổi lớn về diện mạo sách giáo khoa Hán Nôm. Bài viết này dựa trên các tài liệu liên quan đến việc biên soạn sách giáo khoa Hán Nôm dùng trong các trường Nho học cải lương như bản tấu của Viện Cơ Mật năm 1906, bản điều trần của Tuần phủ Đoàn Triển, danh mục các môn học dạy trong trường Nho học trong cải cách giáo dục lần thứ nhất của tác giả Phan Đại Doãn, bộ Di sản Hán Nôm Việt Nam thư mục đề yếu v.v… để đưa ra một bản danh mục sách giáo khoa Hán Nôm trong giáo dục Nho học cải lương hiện còn. Qua bảng danh mục này, chúng tôi đưa ra những đánh giá sơ bộ về sự thay đổi cơ cấu số lượng của các loại sách ở thời kỳ này. Có thể nói, hệ thống sách giáo khoa Hán Nôm đã được tái cấu trúc lại và phản ánh chân thực quá trình chuyển biến của nền giáo dục Việt Nam trước làn sóng tân học ảnh hưởng từ phương Tây trong thời cận đại.

ABSTRACT

In 1906, French authorities carried out the first education reform in Vietnam, dividing the education of our country into two parallel systems: the reforming Confucian education system and the French-Vietnamese education system. The reforming Confucian education system is the improvement the traditional Confucian education existing nearly 1,000 years in our country. The transformation from traditional Confucian education to reforming Confucian education created some major changes in the aspect of Sino-Nôm textbooks. This article is based on documents relating to the compilation of Sino-Nôm textbooks used in reforming Confucian schools, such as the report of the privy council to the king in 1906, the testimony of the province chief Đoàn Triển, the list of subjects taught at Confucian schools in the first education reform by Phan Đại Doãn, the bibliography of Vietnamese Sino-Nôm heritage, etc… to make a list of remaining Sino-Nôm textbooks in reforming Confucian education. Through this list, we make a preliminary assessment of the structural change of the number of books in this period. It can be said that the system of Sino-Nôm books have been restructured and it truthfully reflected the changing process of the Vietnamese education system in the wave of modern education influenced from the West in the contemporary era.