Đài Tưởng niệm “Những người Pháp và Việt Nam ở Trung Kỳ hy sinh vì xứ sở trong chiến tranh 1914-1918” đặt tại Huế: Báu vật bị biến dạng và lãng quên!

Tóm tắt

Đài Tưởng niệm “Những người Pháp và Việt Nam ở Trung Kỳ đã hy sinh vì Xứ sở trong Chiến tranh 1914-1918” [Aux Français d’Annam et aux Annamites Morts pour la Patrie (1914-1918)], dân gian quen gọi là “Đài Chiến sĩ Trận vong” hoặc “Bia Quốc Học”, nằm ở công viên bờ nam Sông Hương, đối diện Trường Quốc Học Huế qua đường Lê Lợi, được khởi động từ Nghị định số 971 của Khâm sứ Trung Kỳ ngày 24/7/1919 và khánh thành vào ngày 23/9/1920. Chính quyền thực dân xây dựng đài tưởng niệm này nhằm mục đích góp phần xoa dịu nỗi đau tổn thất nhân mạng và những phản ứng mạnh mẽ của người Việt Nam trước chính sách bạc đãi lính bản xứ sau chiến tranh, vỗ về “tình đoàn kết” Pháp - Việt trong công cuộc phụng sự chế độ bảo hộ. Nhưng đối với miền Trung nói riêng, Việt Nam nói chung, đài tưởng niệm đó là một chứng tích lịch sử có giá trị quốc tế hết sức quan trọng và có ý nghĩa vô cùng to lớn: Nó ghi dấu sự hao tổn máu xương của bao người Việt Nam vô tội trong cuộc chiến tranh phi nghĩa quy mô lớn đầu tiên trên thế giới; là bằng chứng tội ác của chủ nghĩa thực dân trong việc biến người Việt Nam thành bia đỡ đạn cho Pháp ở trời Âu; là một công trình nghệ thuật kiến trúc và trang trí mang đậm sắc thái văn hóa truyền thống của Huế và Việt Nam thời thuộc địa. Vì thế, việc làm biến dạng và đánh mất giá trị lịch sử, nghệ thuật của công trình này suốt hơn nửa thế kỷ qua, kể từ thập niên 1960, là một thiếu sót lớn cần được nhanh chóng khắc phục trong hiện tại.
ABSTRACT
MONUMENT OF “THE FRENCH AND VIETNAMESE IN CENTRAL VIETNAM SACRIFICED FOR THEIR COUNTRY DURING THE 1914-1918 WAR” LOCATED IN HUẾ: A DISTORTED AND OBLIVIOUS TREASURE
The Monument of “The French and Vietnamese in Central Vietnam sacrificed for their country during the 1914-1918 War” [Aux Français d’Annam et aux Annamites Morts pour la Patrie (1914-1918)], commonly called “The Monument of  Dead Soldiers” or “Quốc Học Stele”, is located in the park on the southern bank of the Perfume River, opposite Quốc Học High School across Lê Lợi Street. It started under the Decree No. 971 by the French Resident Superior in Central Vietnam on the July 24, 1919 and inaugurated on September 23, 1920. The Colonial Government built this memorial in order to help ease the torment of human loss and the strong reaction of the Vietnamese people against the ill-treatment of indigenous soldiers after the war, comforting “the France - Vietnam solidarity” in the service of  the protectorate regime. For the Central Vietnam in particular and Vietnam in general, the memorial is a historical evidence with international value and great significance. It marks the bloodshed of many innocent Vietnamese in the First World War and is evidence of crimes of French colonialism in turning Vietnamese into the body shields for the French in Europe; however, it is an architectural and decorative work of art embodying the traditional culture of Huế and Vietnam in the colonial period. Therefore, distorting or losing the artistic and historical value of this monument for more than half a century, since the 1960s, is a serious fault which needs to be quickly restored.