Tham nhũng và trốn thuế: phân tích qua mô hình lý thuyết và thực tiễn ở Việt Nam

Abstract

Một trong những thách thức lớn mà Việt Nam phải đối mặt trong quá trình phát triển là chống tham nhũng. Tham nhũng có thể tồn tại trong nhiều lĩnh vực, nhưng tham nhũng trong thu thuế vẫn được xem là phổ biến nhất là trong quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Bài viết này giới thiệu mô hình lý thuyết đơn giản qua tiếp cận của  lý thuyết người chủ - người đại diện (principal – agent) nhằm giải thích vì sao có sự cấu kết giữa doanh nghiệp và cán bộ thuế (một hiện tượng tham nhũng) nhằm trốn thuế. Bài viết cũng kiểm tra các nhận xét từ lý thuyết bằng cách xem xét quan hệ giữa trốn thuế và tình trạng hối lộ theo địa phương ở Việt Nam. Kết quả cho thấy hiện tượng câu kết với cán bộ thuế là một trong những lý do doanh nghiệp trốn nộp thuế. Ở cấp độ tỉnh, địa phương nào có sự minh bạch về thể chế thì sự câu kết trốn thuế ít xảy ra hơn.